Einhver hjá Viðskiptablaðinu segir kennara fá falleinkunn

Hér fyrir neðan eru ummæli sem ég skrifaði við innlegg frá félaga mínum á Facebook. Hann benti á grein í Viðskiptablaðinu þar sem "Óðinn", ónafngreindur aðili sem skrifar reglulega um allt milli himins og jarðar, gagnrýnir kennara og launakröfur þeirra með tilvísan í nýlegar PISA niðurstöður. Mér finnst þessi skrif "Óðins" svo einstaklega hallærisleg að ég hef ákveðið að birta þetta hér líka. Þetta birtist óbreytt og er á einstaka stað vísað í umræðurnar sem voru á Facebooksíðu félaga míns en ég held að þetta ætti samt að skiljast.

"Ég ætla að leyfa mér að koma með svolítið langt innlegg í þessa umræðu þótt seint sé vegna þess að ég er sammála ****a að þessi grein er eiginlega skammarleg og hálfótrúlegt að svona illa upplýst og innrætt blaður sé birt á prenti.

Fyrir það fyrsta: PISA er ætlað að meta menntakerfi en ekki árangur nemenda. Réttari fyrirsögn á greininni væri (sama á við um flest sem skrifað er um PISA) "Menntakerfið fellur á prófinu". Eins er rangt að tala um að íslenskum skólabörnum fari aftur, frekar að íslenska menntakerfinu fer aftur.

Menntakerfi er flókið fyrirbæri. Það mótast af því sem fram fer innan skólanna, aðgerðum stjórnvalda og ytri þrýstingi hvort sem hann kemur frá foreldrum, fulltrúum atvinnulífsins eða almenningi. Um leið og þessir aðilar fara að skipta sér af menntamálum og reyna að hafa áhrif þar á, hvort sem er í ræðu eða verki, þá eru þeir orðnir partur af kerfinu. Það er því erfitt, ef ekki ógerlegt, að skella skuldinni fyrir slæmt gengi á einhvern einn hóp eða þátt innan kerfisins. Umfjöllun eins og þessi, þar sem er markvisst verið að gera lítið úr kennurum, hafa áhrif á kerfið og það má því alveg eins benda á hana og þá sem henni stýra sem hluta vandans, eins og kennarana.

Hvað varðar rök greinarhöfundar þá eru þau í raun engin. Höfundurinn notar gögn sem hann annaðhvort kann ekki að lesa úr eða notar gagngert á misvísandi hátt. Það eru fjölmörg dæmi um frábært skólastarf í íslenskum skólum sem hefur skilað góðum árangri sem höfundur kýs að horfa framhjá. T.d. má nefna kennslu barna með annað móðurmál en íslensku, samtengingu náms og samfélags til að "mennta ekki burt" nemendur eins og hefur verið vandi víða á landsbyggðinni, eflingu sköpunnar í námi, betri tengingar við tæknilegan veruleika ungs fólks og svo margt fleira. Þessa þætti mælir PISA ekki og ekki heldur aðrar samræmdar mælingar sem eru gerðar. Samt eru þetta þættir sem skipta miklu máli fyrir framtíð nemenda og íslenskrar þjóðar. Samt kýs höfundur að líta framhjá þessu öllu og dæma kerfið allt út frá illa upplýstum lestri sínum á PISA gögnum.

Svo gerir höfundurinn lítið úr því að PISA gögnin sýni að mikill jöfnuður ríkir innan íslenska menntakerfisins. Þetta er sá partur af PISA sem flestir við sem komum að rannsóknum og þróun á skólastarfi horfum helst til. Jöfnuður í menntakerfinu er mikilvægur, ekki vegna þess að við viljum hafa alla eins (e.o. greinarhöfundur ýjar að), heldur að við viljum tryggja að samfélagið njóti ávaxta þeirra hæfustu á meðal okkar sama hvaðan þeir koma. Við vitum ekki fyrirfram hvort næsti Össur h/f kemur úr Garðabænum eða Breiðholtinu.

Eins gagnrýnin og greinarhöfundur er á íslenska kennarastétt, vekur furðu að hann virðist hafa fátt út á PISA að setja. En PISA er alls ekki hafið yfir gagnrýni og þá er ég ekki að tala um þessa smávægilegu hluti eins og þýðingar á könnunartækjum, sem hefur verið áberandi í umræðu undanfarna daga. Upphaflegur tilgangur PISA var að hjálpa stefnumótendum að sjá hvar væri verið að gera góða hluti til að geta lært af reynslu annarra. Síðan PISA hófst hefur þróunin verið þannig að ákveðin lönd hafa verið að raða sér á topp árangurslistanna og eru það fyrst og fremst austurlönd eins og S. Kórea, Singapúr og Sjanghæ í Kína. Í þessum löndum er menntakerfið mjög prófmiðað þannig að framtíð nemenda er nánast að öllu leyti háð árangri á stöðluðum prófum. Þar af leiðandi gengur kennsla að miklu leyti út á það að kenna nemendum að taka próf. Pressan er svo mikil að til hefur orðið það sem kallað er "skugga-menntakerfi" (e. shadow education system) sem er almennt álitið til vandræða. Nemendur eru í skóla nánast frá því að þeir vakna þangað til seint að kvöldi, bæði í opinberum og einkaskólum; skuggakerfið sýgur til sín alla hæfustu kennara þannig að opinberir skólar eru illa mannaðir; og árangur í skóla (og þar með lífinu) er háður því hver getur borgað mest. Í okkar heimshluta er takmarkaður áhugi fyrir því að taka upp slíkt kerfi. Meira að segja hafa yfirvöld í austurlöndunum sjálfum reynt að sporna gegn þessari þróun, en án árangurs. Þá er spurning - hvaða gagn er af PISA ef það eina sem það getur vísað okkur á til að ná árangri er eitthvað sem enginn vill?

Samt sem áður, er það svo að útkoma íslenska menntakerfisins í PISA er, og ætti að vera, umhugsunarefni. Hins vegar er hæpið að þær tillögur til úrbóta sem hafa verið nefndar hér í þessari umræðu (sem ég er kannski svolítið að hijack-a frá Magga með þessari langloku minni) séu líklegar til að snúa málunum við. Við verðum að hafa í huga að það menntakerfi sem hefur verið byggt upp hér og í nágrannalöndum er að miklu leyti andsvar við fyrri kerfi sem voru ýmist einkarekin, aðeins fyrir útvalda eða öðruvísi misskipt. Þeir sem agentera fyrir svona skólarekstri í dag þurfa að mínu mati að gera grein fyrir því af hverju þeir halda að þau skili betri árangri nú en þau gerðu fyrir 100 árum. Ég get ekki sagt að ég sé bjartsýnt. Þetta hefur allt verið reynt: einkarekstur, einkaskólar, úttektarreikningar (voucher schools) og þar fram eftir götunum. Ekkert af þessu skilar betri árangri fyrir samfélagið í heild en opið opinberlega rekið menntakerfi og flest er sannanlega verra.

Það sem hefur verið sýnt að skili árangri í samfélagi eins og okkar er þegar kennurum er sýnd virðing og þeim treyst fyrir því starfi sem þeir vinna. Íslenskir kennarar hafa því miður ekki fengið að njóta slíks trausts né virðingar. Getiði ímyndað ykkur hvernig er að vera hámenntaðir sérfræðingar á ykkar sviði og þurfa að þola ummæli eins og "Markmiðið … er … ekki að tryggja kennurum þægilega innivinnu á launum sem eru langt yfir meðallaunum í landinu." Þetta er skammarlegt og það sem gerir þetta enn verra er að Viðskiptablaðið skuli leyfa sér að birta svona blaður nafnlaust. Launakröfur íslenskra kennara eru ekki fáranlegar miðað við kröfurnar sem eru gerðar til þeirra. Þær eru heldur ekki óviðráðanlegar ef okkur er alvara um að vilja tryggja að okkar unga fólk fái þá menntun sem þarf til að verða virkir, glaðir og konstrúktívir þátttakendur í okkar samfélagi.

Það kostar okkur líklega meira á endanum að reyna að nískast með menntakerfið eins og hefur verið gert. Þetta er eins og að kaupa farsíma í dag - Þú getur keypt einn fyrir kr. 40.000 sem endist í eitt ár eða fyrir kr. 70.000 sem endist í þrjú ár. Hvor er betri díllinn?"

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 15.12.2016 kl. 16:59]

Grein Óðins í Viðskiptablaðinu er ágæt og þar er snert á mikilvægum punktum sem skipta máli. Meginatriðið er að árangur íslenskra nemenda hefur farið hríðversnandi. Því dugar ekki að svara með því að kerfið sé síður prófamiðað en annars staðar eða að jöfnuður sé meiri hér en annars staðar. Þetta tvennt hefur ekki breyst. Það sem hefur breyst er árangurinn. Og þegar leita þarf orsakanna er vitanlega eðlilegt að spyrja um frammistöðu þeirra sem starfa við kerfið. Það er kjánalegt að reyna að leiða athyglina frá þætti þeirra með einkennilegum staðhæfingum á borð við að þeir sem tjái sig um kerfið "séu orðnir hluti af kerfinu" Er sá sem tjáir sig um spillingu í stjórnmálum þá orðinn hluti af hinum spilltu stjórnmálum?

Hvað varðar tvo meginþætti sem þú nefnir, jöfnuð og fjármögnun, má segja þetta:

Það er vitanlega mikilvægt að reyna að tryggja að nemendur fái álíka góða menntun óháð efnahag eða búsetu. Árangurinn verður hins vegar aldrei jafn, enda liggur námið misvel fyrir nemendum. En jöfnuður á ekki að vera á kostnað gæða og það verður að forðast að jafna niður á við. Kannski það sé það sem er að gerast hérlendis?

Varðandi fjármögnunina er það einfaldlega þannig að í okkar heimshluta er nákvæmlega ekkert samhengi milli þess fjár sem sett er í skólamál og árangurs. Það er aðeins í fátækum löndum þar sem heildarfjármagn á nemanda er undir fimmtíu þúsund Bandaríkjadölum alls, sem samhengi má sjá milli fjármagns og árangurs. Þetta má sjá í ágætri grein í nýjasta hefti Economist. Ef við tökum farsímadæmið þitt þá er það reyndar þannig að þú getur keypt einfaldan farsíma sem endist í þrjú ár fyrir fjörutíu þúsund eða flókinn farsíma sem endist í þrjú ár fyrir sjötíu þúsund. Báðir gera sama gagn.

[Þorsteinn Siglaugsson, 15.12.2016 kl. 19:51]

Hér er greinin sem vísað er í: http://www.economist.com/news/international/21711247-reforming-education-slow-and-hard-eminently-possible-what-world-can-learn

[Tryggvi Thayer, 16.12.2016 kl. 10:38]

Þarna er ég fullkomlega ósammála þér. Greinin er ekki ágæt. Höfundur notar gögn á mjög misvísandi hátt gagngert til að gera kennara ábyrga fyrir kerfi sem þeir hafa aðeins takmörkuð áhrif á.

Tökum sem dæmi þessa gröf höfundar þar sem hann sýnir þróun á "kostnaði á hvern kennara". Þar lætur hann líta út eins og hver kennari kosti samfélagið þetta mikið. Raunin er að það er ekki annað að sjá en að hann hafi einfaldlega tekið heildarútgjöldin til menntamála og deilt með fjölda kennara. En það er mikið fjármagn í menntakerfinu sem fer ekki til og kemur aldrei nálægt kennurum, jafnvel ekki einu sinni skólum. Til dæmis var töluverð aukafjárveiting til grunnskóla landsins nýlega. Það var eyrnamerkt einu tilteknu verkefni. Aðstæður eru þannig að raunin varð að nánast öll heildarupphæðin rann óskipt til eins fyrirtækis í landinu og það var vitað að þannig myndi verða. Á að skrá þennan kostnað á kennara? Hvað með kostnaðinn við að búa til, dreifa og fara yfir PISA könnunina og samræmd próf, sem er töluverður? Á að skrá hann á kennara? Bungan sem sést á gröfinni rétt fyrir hrun er áhugaverð. Þá varð aukning á fjármagni sem hafði verið ætlað til skólaþróunarverkefna en fór á endanum að miklu leyti til einkafyrirtækja en höfundur skráir þessi útgjöld öll á kennara. Raunin er að þrátt fyrir töluverða aukningu á útgjöldum til menntamála hefur lítið af því fjármagni runnið til skóla, hvað þá kennara. Svona eru ágætar greinar ekki.

Varðandi árangur nemenda: Hver segir að árangur íslenskra nemenda fari versnandi og miðað við hvað? Eins og ég segi í greininni hér fyrir ofan þá mælir PISA ekki árangur nemenda þannig að það er ekki marktækur kvarði.

Eitt sem fer framhjá mörgum í þessari umræðu er að PISA er ekki "próf" í hefðbundnum skilningi og reyndar ekki í neinum skilningi. Það er ekki verið að prófa nemendur úr námsefni þeirra. PISA "prófið" er safn spurninga sem alþjóðleg teymi hafa búið til sem eiga að reyna á þekkingu og sem þau telja að ungt fólk ætti að hafa öðlast á skólagöngunni. Það getur margt farið á mis í svona fyrirkomulagi vegna framandi orðalags, óvanalegar kröfur um úrlausnir og fleira.

Það þarf líka að hafa í huga að 15 ára nemendur gera sér fulla grein fyrir því að PISA skiptir þá engu máli. PISA hefur engar beinar afleiðingar fyrir nemandann hvort sem hann kemur vel eða illa út úr því eins og er með flest raunveruleg próf sem mynda hluta af einkunn viðkomandi. Nemandinn hefur litla ástæðu til að leggja sig allan fram fyrir PISA. Áreiðanleiki PISA af þessum ástæðum hefur lítið verið kannaður.

Og hvernig í ósköpunum færðu það út að "sá sem tjáir sig um spillingu í stjórnmálum" verði hluti af spillingunni? Ég sagði að sá sem reynir að hafa áhrif á kerfið verður hluti af kerfinu. Það er augljóst að höfundur þessarar greinar er ekki hlutlaus aðili að lýsa ástandi né aðstæðum. Hann er að reyna að hafa áhrif á sýn fólks á menntakerfinu og er þar með hluti af því kerfi.

[Þorsteinn Siglaugsson, 16.12.2016 kl. 21:07]

Það er auðvitað röng aðferðafræði að deila kostnaði við menntamál niður á kennara og setja það fram líkt og um greiðslur til kennara sé að ræða. Slíkt væri villandi, hefði greinarhöfundurinn gert það. Ég er sammála þér um það. Það er hins vegar ljóst að þetta er ekki verið að gera hér. Samkvæmt grafinu sem þú vísar í var t.d. kostnaður á kennara um 15 milljarðar árið 2012. Kostnaður við rekstur grunnskólanna var hins vegar 56 milljarðar alls það sama ár. Gagnrýni þín á þetta stöplarit er því marklaus.

Ég skil ekki alveg hvers vegna þér er það svo mikill þyrnir í augum að nota orð eins og "frammistaða" eða "árangur" um útkomu nemenda á alþjóðlegu samanburðarprófi: Prófið mælir þekkingu og færni nemenda. Bæti þeir sig hefur frammistaða þeirra batnað. Komi þeir verr út en áður hefur hún versnað. Notum bara mannamál um þetta, það er alltaf miklu betra.

Það breytir litlu í stóra samhenginu hvort könnunarprófið er fullkomið eða ekki eða hversu alvarlega nemendur taka það. Annars vegar vegna þess að ástæðulaust er að ætla að prófin séu eitthvað meira framandi fyrir íslenska nemendur en aðra, eða þeir taki þau síður alvarlega en nemendur í öðrum löndum. Hins vegar vegna þess að hér er fjallað um þróun í frammistöðu hérlendis og tilefnislaust að ætla að einhverjar stórtækar breytingar hafi orðið á prófunum eða afstöðu nemenda til þeirra sem skýri hnignunina.

Mér leiðist að endurtaka augljósa hluti, en geri það nú samt hér: Þú heldur því fram að sá sem gagnrýnir eða reynir að hafa áhrif á gallað kerfi, hvort sem það er skólakerfi, stjórnmálakerfi eða annað, sé þar með orðinn einhvern veginn samábyrgur fyrir göllum kerfisins. Þetta er fjarstæðukennd staðhæfing. Gagnrýni er af hinu góða. Sá sem gagnrýnir er ekki ábyrgur fyrir kerfinu sem hann gagnrýnir. Punktur.

[Tryggvi Thayer, 16.12.2016 kl. 21:36]

Eitthvað hefurðu lesið vitlaust í greininni. Höfundur heldur því fram að kostnaður pr. kennara 2012 er um 15 milljónir. Annarsstaðar talar hann um fjölda kennara og þar má sjá að hann er líklega að gefa sér að kennarastörf eru tæplega 4.000 = u.þ.b. 56 miljarðar.

Hinn ónafngreindi Óðinn er ekki að gagnrýna. Hann er að reyna að hafa áhrif á skoðanamyndun almennings með blekkingum.

[Margrét (IP-tala skráð) 17.12.2016 kl. 01:28]

Það fyrsta sem þú kennir nemendum í ritun er að afla sér gagna og vísa í heimildir. Einnig að þú átt að skrifa undir nafni til að eigna þér ritsmíðarnar en ekki sigla undir fölsku flaggi sem einhver annar. Þannig að þeir sem skrifa undir dulnefni eins og Huginn, Muninn og Óðinn í Viðskiptablaðinu eru sjálfir löngu fallnir á grunnskóla íslensku hvað þá heldur í Písa könnun. Þannig að grunnskólakrakkar mundu hlæja að þessum skrifum í Viðskiptablaðinu og nota sem skólabókardæmi um hvernig það á ekki að gera ritunar verkefni eða blaðagreinar.

[Þorsteinn Siglaugsson, 19.12.2016 kl. 23:33]

15 milljónir átti augljóslega að standa þarna. Í greininni er talað um 5000 kennara, ekki 4000. Það gerir 75 milljarða, ekki 56.

En hverjar eru eiginlega blekkingarnar? Þér hefur ekki tekist að nefna eitt einasta dæmi um þær.

[Tryggvi Thayer, 20.12.2016 kl. 09:48]

Nú ertu bara kominn út í hártoganir. Talan um 5.000 á við 2015 en 56 miljarðarnir 2012. "Óðinn" segir okkur ekki nákvæmlega hvaða tölur hann notar í töfluútreikninga sína, hvort það eru stöðugildi, fjöldi einstakra kennara eða hvað. En tökum árið 2015 beint upp úr tölum Hagstofu og með tölum "Óðins":

Útgjöld til menntamála á barna- og unglingastigi: kr. 72.065 milljónir

Útgjöld pr/kennara skv. "Óðni": kr. 15,502 milljónir

72.065/15,502 = 4.649

Þetta er ansi nálægt fjölda kennara sem hann gefur upp annarsstaðar í greininni (4.876). Hvort hún stemmir nákvæmlega eða ekki skiptir ekki öllu máli. Ljóst er að taflan gefur til kynna að allt fjármagn í menntakerfinu fari til kennara. Það er blekking.

"Óðinn" heldur því fram að kennarar geri kröfu um kr. 600.000 í lágmarkslaun. Það hafa þeir aldrei gert. Þetta er blekking.

"Óðinn" heldur því fram að launahækkanir til kennara fela í sér útgjaldaaukningu til menntamála. Það þarf ekki að vera. Það er fullt af fjármagni í kerfinu og það væri hægt að fjármagna launahækkanir allavega að einhverju leyti ef ekki öllu með tilfærslum. Þetta er blekking.

"Óðinn" ýjar að því (gengur full langt án þess að halda því beint fram) að PISA sýni að kennarar séu ekki að sinna sínum störfum. Það er ekki að sjá að hann hafi unnið neina markvissa greiningarvinnu á PISA gögnum til að styðja þetta. Það geta verið margar ástæður fyrir þessari þróun, þar á meðal að PISA mæli ekki það sem skiptir máli eða jafnvel að PISA er ekki áreiðanlegt mælitæki. Þetta er blekking.

"Óðinn" heldur því fram að PISA niðurstöður einstakra skóla myndi sýna hvaða skólar eru betri en aðrir. Þetta lýsir algjörum misskilningi á PISA og aðferðafræðinni sem er notuð. PISA er gert til að meta heil kerfi en ekki einstaka skóla. PISA gögn sem eru greind niður á einstaka skóla verða að teljast ómarktæk vegna þess. Þetta er blekking.

"Óðinn" heldur því fram að það eigi "…ekki að tryggja kennurum þægilega innivinnu á launum sem eru langt yfir meðallaunum í landinu." Þetta lýsir fullkominni vanþekkingu á störfum og stöðu kennara. Þetta er blekking.