Ísland enn á niðurleið - staðnandi upplýsingasamfélag

Árin 2004 og 2005 var Ísland í 2. sæti á Network Readiness listanum og hefur verið á nokkuð stöðugri niðurleið síðan (sjá lista fyrri ára hér). Þetta skýrist að einhverju leyti af því að lönd eins og Hong Kong og Taívan hafa verið að færast upp en er líka vegna breytinga á því hvernig vísitalan er reiknuð. Það þarf samt að hafa í huga að á árunum 2004 og 2005 var meðvituð uppbygging upplýsingasamfélags á Íslandi enn í hámarki. Minni áhersla hefur verið lögð á markvissa uppbyggingu á Íslandi síðan. Þetta sést í upplýsingastefnu yfirvalda síðan 2004 sem hefur verið ómarkvissari og skilað minni árangri en á fyrstu árum 21. aldar (sjá t.d. úttekt á framkvæmd stefnu um upplýsingasamfélagið 2004-07 hér). Því miður virðast íslensk stjórnvöld ekki átta sig fyllilega á því hvernig upplýsingasamfélaginu er háttað og hafa þ.a.l. leyft sér að líta svo á að uppbygging þess hafi verið afmarkað tímabundið verkefni. Eftirfylgnin hefur að mestu gleymst og það er farið að sjást glögglega á Network Readiness listanum.

Svíar tæknivæddasta hagkerfið

Rannsóknir í HÍ - meðalmennska eða stefnuleysi?

Jón Steinsson er með grein um stefnu Háskóla Íslands 2006-11 og matskerfi fyrir rannsóknastarf vísindamanna. Þar segir hann að matskerfi HÍ hvetji fræðimenn til meðalmennsku í rannsóknastarfi þar sem punktakerfi er ekki í samræmi við alþjóðleg gæðaviðmið rannsókna. T.d. setur hann út á það að greinar í íslenskum tímaritum og íslensk bókaútgáfa veiti of marga punkta samanborið við virtustu alþjóðlegu fagtímarit. Það er margt til í því sem Jón segir, en varðandi mismunun á innlendri og erlendri útgáfu og birtingu held ég að Jón sé að horfa framhjá mikilvægum þætti í starfi HÍ, sem er að efla íslenskt vísindasamfélag. Þannig einkennist grein hans af fremur takmarkaðri sýn á hlutverki háskóla í litlu samfélagi eins og á Íslandi.

Jón setur dæmið upp á mjög einfaldan hátt sem miðast alfarið við alþjóðlegt vísindasamfélag og mat þess á gæðum rannsókna. Þetta er s.s. í samræmi við þætti í stefnu HÍ þar sem stefnt er að því að auka veg stofnunarinnar á alþjóðlegum vettvangi. HÍ er þó í mun flóknari stöðu en það því hann hefur líka hlutverki að gegna gagnvart íslensku samfélagi, sem er ekki síður mikilvægt en að koma íslenskum vísindum á framfæri á alþjóðlegum vettvangi. Öflugt íslenskt vísindasamfélag stuðlar bæði að útbreiðslu nýrrar þekkingar innanlands og endurnýjun innan vísindasamfélagsins. Það er í raun ekki hægt að skilja milli þessara tveggja þátta því öflugt íslenskt vísindasamfélag er mikilvæg forsenda þess að íslensk vísindi séu gjaldgeng á alþjóðlegum vettvangi. Stofnun eins og HÍ þarf því að finna hæfilegt jafnvægi milli þessara tveggja þátta.

Það sem mér finnst í raun vekja meiri furðu en núverandi matskerfi er að hlutverk HÍ gagnvart íslensku vísindasamfélagi virðist að miklu leyti horfið úr stefnuskrám og lögum um starfsemi stofnunarinnar. Þannig er hlutverk HÍ gagnvart íslensku vísindasamfélagi orðið að eins konar óskrifaðri reglu með óskýrum markmiðum. Þá skortir ramma fyrir mat á þessum mikilvæga þætti í starfsemi HÍ og þ.a.l. forsendur fyrir samræmingu við starfsemi gagnvart alþjóðlegu vísindasamfélagi.

Jón vekur athygli á mikilvægum málum en ég held að það sé frekar einhæft að einblína á matskerfið. Töluverðar breytingar hafa átt sér stað á undanförnum árum sem hafa áhrif á HÍ, s.s. aukin alþjóðavæðing háskóla og gífurleg aukning á fjölda námsmanna á öllum stigum. Gagnrýni Jóns undirstrikar að í öllum uslanum við að laga starfsemi HÍ að þessum breyttu aðstæðum hefur sumt gleymst. En þá er ekki viturlegt að ana af stað með enn fleiri illa hugsaðar breytingar sem taka ekki tillit til heildar umgjarðarinnar. Matskerfi á rannsóknarstarfi HÍ þarf að miðast við margþætt hlutverk stofnunarinnar og breytt umhverfi háskólastofnana almennt.

Raunveruleg breyting?

Ég er svolítið skeptískur á þessar niðurstöður, þ.e. að breytingin sé eins mikil og verið er að láta. Skrifaði um þetta hér (á ensku).

Bandarískir unglingar draga úr bloggi

Greinar um "one-to-one" tölvunotkun í bandarískum skólum

Í janúar 2010 heftinu af Journal of Technology, Learning, and Assessment (ókeypis á netinu) eru nokkrar greinar um áætlanir í bandarískum skólum þar sem allir nemendur hafa fengið ferðatölvu til nota, s.k. "ein tölva á mann" (e. "one-to-one" eða 1:1) áætlanir. Nokkrar athugasemdir mínar eru hér (á ensku)

Einhverjar hugmyndir um hvað "ubiquitous computing" kallast á íslensku?

Vitleysa Viðskiptaráðs um menntun

Ég hef áður gagnrýnt tillögur Viðskiptaráðs um menntun og sýnist sú gagnrýna standa enn óbreytt.

Vill 20% samdrátt í launakostnaði

Viðskiptaráð ætti að láta menntamálin eiga sig

Viðskiptaráð gaf nýlegu út sínar tillögur um frekari niðurskurð á opinberum útgjöldum sem á að koma í staðinn fyrir aukna gjaldtöku og skatta hins opinbera. Tillaga númer 8 snýr að menntamálum en þar telur Viðskiptaráð að hægt sé að spara 6 ma. kr. til viðbótar við það sem þegar hefur "sparast" með niðurskurði.

Í tillögum sínum um niðurskurð á grunnskólastigi vill Viðskiptaráð að við horfum til Finnlands til að sjá hvernig er hægt að spara. Það er m.a. stungið upp á að bæði verða "bekkir stækkaðir og fleiri nemendur verða um hvern kennara". Hvort ætli sparast meira af því að stækka bekki eða að fleiri nemendur verði um hvern kennara? Ég er ekki að sjá muninn á þessu tvennu. En ég ætla að leyfa mér að líta fram hjá svona smámunum og horfa betur til Finlands, e.o. Viðskiptaráð mælir með. Í raun er mjög lítill munur á bekkjarstærðum milli Finnlands og Íslands. Skv. Education at a Glance 2009 (OECD) munar aðeins um ca. 1 nemanda á hvern kennara milli Finnlands og Íslands. Hugsanlega væri hægt að jafna þetta og þá sparast einhverjir aurar. Mig grunar þó að þessi munur stafi frekar af strjábýli landsins okkar en viðleitni til að hafa litla bekki. Ef svo er þá er um tvennt að velja, að skerða aðgengi að skóla til muna á tilteknum svæðum á landsbyggðinni eða að þjappa meira á höfuðborgarsvæðinu. Hverju er Viðskiptaráð frekar tilbúið að fórna?

Viðskiptaráð stingur líka upp á að grunnskóli verði styttur um eitt ár, úr 10 í 9 (e.o. var í "gamla daga"). Því er haldið fram að þetta sé í samræmi við nágrannalöndin okkar. Ég er ekki alveg viss hvaða "nágrannalönd" er verið að tala um hér því þetta er einfaldlega ekki rétt. Í Noregi og Danmörku er skólaskylda 10 ár. Í Svíþjóð er skyldan 9 ár en yfirvöldum er skylt að bjóða upp á s.k. "forskóla" (sv. förskola) fyrir 6 ára börn. Skráning í forskóla er nánast sú sama og í grunnskóla sem sýnir að þótt skyldan sé 9 ár er raunin 10 ár. Finnland sker sig algjörlega úr. Þar er skólaskyldan 9 ár og skráning á forskólastigum töluvert minni en í grunnskóla (en er að aukast hratt). Yfirvöldum er þó skylt að bjóða upp á forskóla fyrir 6 ára e.o. í Svíþjóð.

Svo er spurning um hver skólaskyldan sé í raun og veru á Íslandi. Eins og ég hef bent á áður er nú þegar búið að stytta grunnskólann sem nemur rúmlega 1,5 ári. Ef við tökum svo eitt ár í viðbót þá er grunnskólinn kominn niður í 7,5 ár miðað við það sem var í upphafi skólaárs 2008.

Hvað er það svo við Finnland sem gerir það svo heillandi að Viðskiptaráð telur að við getum fylgt þeim í blindni? Þeir hafa jú náð mjög aðdáunarverðum árangri í sínum menntamálum e.o. útkomur úr PISA og TIMSS hafa sýnt. Það þarf þó að hafa í huga að þessi árangur Finna er afrakstur þróunnar sem hófst fyrir ca. 30 árum. Þá byrjuðu þeir að vinna markvisst að því að breyta almennu viðhorfi til menntunar og sérstaklega til kennarastéttarinnar. Í dag er kennarastarfið mjög mikils metið og kennarar mjög vel launaðir. Gífurleg samkeppni er um að komast í kennarastéttina og aðeins þeir hæfustu komast að. Menntakröfur til kennara voru auknar og þurfa kennarar núna að ljúka meistaranámi í háskóla (e.o. er nýbyrjað að gera á Íslandi). Líklegast er það út af þessu sem Finnar hafa getað komið sínum menntamálum í það horf sem þau eru nú. Að fylgja Finnum í blindni án þess að huga að þessum undirstöðum væri hreint glapræði.

Tillögur Viðskiptaráðs um niðurskurð í menntamálum eru byggðar á skammsýni, misvísandi upplýsingum, og hreinum misskilningi. Og athugið, ég fór bara í gegnum grunnskólapartinn! Viðskiptaráð hefði vel getað sleppt þessum æfingum við að koma saman svo ónýtu plaggi (þ.e. menntahlutinn) og frekar gefið peninginn sem fór í það til menntamála.

Misráðin stefna í ríkisfjármálum

Allir grunnskólanemendur í opinberum skólum í Úrúgúæ fá ferðatölvu

Skólayfirvöld í Úrúgúæ hafa lokið afhendingu XO ferðatölva til grunnskólanemenda landsins. Endanlegur fjöldi ferðatölva var samtals 396.727 eintök. Verkefninu er þó ekki lokið því enn á eftir að tengja suma skóla og þjálfun kennara heldur áfram.

Það er áhugavert að heildarkostnaður að meðtöldu ferðatölvum, viðhaldi, netsambandi og þjálfun kennara nemur aðeins 5% af heildarfjárútlátum yfirvalda til menntamála. Samt eru fjárútlát yfirvalda í Úrúgúæ töluvert lægri en í mörgum þróuðum löndum.

Til hamingju skólabörn í Úrúgúæ.

Aðgangur að háhraðaneti lögbundin réttindi í Finnlandi

Samkvæmt nýjum lögum í Finnlandi hafa allir Finnar rétt á aðgangi að breiðbandi. Það hefur verið markmið alþjóðlegra stofnana á borð við Sameinuðu Þjóðanna að aðgangur að samskiptatækni verði skilgreind sem mannréttindi allt frá því að MacBride skýrslan s.k. (titill: Many Voices One World) kom út 1980. Nokkur lönd hafa skilgreind aðgang að samskiptatækni sem mannréttindi, e.o. Frakkland, Eistland o.fl. en Finnar eru þeir fyrstu sem lögbinda þau réttindi. Svo þykir það einnig mjög framsækið að Finnar ganga svo langt að gera aðgang að breiðbandi. 3 húrra fyrir Finna!

Eins og þessi sjóður?

Það er ekki nóg með að þessi sjóður er þegar til en reynslan af honum er hörmuleg. Sjá fyrri skrif mín um Special Climate Change Fund SÞ hér.

Vill sérstakan loftslagssjóð

Stytting skóladags - ekki nema 1 kennslustund...

Dóttir mín mætti í skólasetningu í Reykjavík í dag. Þar var tilkynnt um það sem allir vissu að skóladagar verða styttir um eina kennslustund á dag. Fljótt á litið virðist þetta ekki mikil breyting. Jú, dagur foreldra breytist sennilega eitthvað og einhverjar tilfærslur verða í skólastarfinu, en þetta eru bara ca. 45 mínútur á dag sem tapast. Er það ekki?

Sjáum nú til. 45 mínútur á dag - á hverjum degi. Reiknum þetta áfram. Skv. grunnskólalögum frá 1995 skulu skóladagar vera ekki færri en 170. Síðan bætast við 10 dagar sem samið var um í kjarasamningum 2001. Samtals eru þetta því 180 skóladagar á ári að lágmarki. Styttingin nemur þá 180 kennslustundum á ári (1 kennslustund pr. kennsludag). Ef skóladagurinn er um 6 kennslustundir þá fáum við út að samtals er verið að stytta skólaárið um 30 skóladaga (6/180=30). Grunnskólagangan (1-10 bekkur) styttist því um 300 skóladaga eða rúmlega eitt og hálft skólaár (30 dagar pr. ár *10 ár)!

Og þetta er ekki eini niðurskurðurinn í menntamálum (sjá t.d. um stórfelldan niðurskurð á námsgagnasjóði).

Auðvitað þarf að skera niður í því ástandi sem nú ríkir. Manni finnst nú samt ansi hart gengið að skólastarfinu sem er sennilega með mikilvægastu opinberri þjónustu fyrir enduruppbyggingu íslensks efnahags. Var virkilega ekki hægt að dreifa niðurskurðinum á annan hátt þannig að skólastarf yrði ekki fyrir svo mikilli röskun? Ef einhver umræða átti sér stað um dreifingu niðurskurða þá fór hún framhjá mér.