Röng þýðing afskræmir frétt

Sjá frekar um þetta í athugasemdum

Ég rak upp stór augu í morgun þegar ég sá frétt á vef Vísis um nýja skýrslu Norrænu ráðherranefndarinnar um "nýsköpun" á Norðurlöndum, sem er kölluð "Norræna nýsköpunarvogin". Í fréttinni er sagt að nýjum aðferðum hafi verið beitt til að meta "nýsköpun" á Norðurlöndum og að þau komi ekkert sérlega vel út. Ég hugsaði með mér að þetta er stórfrétt! Norðurlöndin hafa iðulega komið mjög vel út í könnunum á nýsköpun og hér er komin skýrsla sem segir allt annað.

Mér var farið að finnast þetta svolítið dúbíus. Hvernig getur verið að breyttar matsaðferðir geti gefið svo sláandi ólíkar niðurstöður en allar fyrri skýrslur sem bera saman nýsköpun í mismunandi löndum? Þegar ég fór svo að leita staðfestingar á þessu kom fljótt í ljós að fréttin byggir á kolrangri þýðingu og afskræmir gjörsamlega skilaboðum skýrsluhöfunda. Skýrslan sem rætt er um fjallar ekki um nýsköpun, heldur um frumkvöðlastarfsemi. Orðið "entrepreneurship" hefur verið þýtt sem "nýsköpun" þegar það á auðvitað að vera "frumkvöðlastarfsemi".

Mikið hefur verið rætt um hvaða efni á vefnum er treystandi að nota t.d. í menntun. Er oft sagt að vefir e.o. Wikipedia séu mjög varhugaverðir. Ég held að það þurfi frekar að vara sig á fréttamiðlum sem virðast hafa lítinn áhuga á að ganga úr skugga um réttmæti frétta.

Skólar eru ekki fyrirtæki

Aðilar atvinnulífsins hafa verið duglegir að setja fram hugmyndir sínar um nýjar leiðir í menntamálum til að ná nauðsynlegum sparnaðaráformum á þessum erfiðu tímum. Viðskiptaráð birti sínar tillögur í janúar síðastliðnum og nú síðast hafa Samtök Atvinnulífsins (SA) birt sitt innlegg í umræðuna. Áhugi atvinnulífsins virðist sprottið af tvennu. Í fyrsta lagi er menntun undirbúningur fyrir þátttöku í atvinnulífinu og því áhugi atvinnulífsins mjög skiljanlegur og jafnvel æskilegur. Í öðru lagi, virðist atvinnulífið finna sig knúið til að miðla af sinni rekstrarreynslu. Þetta eru jú snillingarnir í hagræðingu - að kreista fram allt það besta úr takmörkuðum mannaflsauðlindum fyrir sem minnstan pening. Þannig virkar það í atvinnulífinu og þannig ætti það að virka í skólum því skólar og menntakerfið sem heild eru í raun bara rekstur rétt eins og hvers kyns fyrirtæki, ekki satt? Séð frá bæjardyrum atvinnufrömuða er þetta því einfalt mál, fækka kennslustundum, fækka kennurum, sameina stofnanir og auka eftirlit allt á þann hátt að gæði og útkomur skerðast ekki neitt - jafnvel aukast. Það eru ýmis galdratæki sem aðilar atvinnulífsins hafa í farteskinu, s.s. stjórnunaraðferðir, eftirlitskerfi og TÖLVUR - mesta galdratæki samtímans. Eins og tölvur hafa stuðlað að hagræðingu í atvinnulífinu geta þær gjörbreytt menntun. Með tölvum er hægt að láta alla nemendur nota eitt og sama eintakið af kennslubókinni. Með tölvum er hægt að láta einn kennara kenna fullt af nemendum. Það er hreint ótrúlegt hvað við getum gert með tölvum.

Ég er að einhverju leyti sammála fulltrúum atvinnulífsins um möguleika tölva í menntun. Það er hægt að gera ótrúlegustu hluti við þær. Hins vegar er spurning um hagræðinguna. Er virkilega hægt að ná fram sparnaði í menntamálum á skömmum tíma með því að nota tölvur eins og haldið er fram? Í skýrslu SA er lagt til að kennsla milli skóla verði sameinuð "með aðstoð fjarskiptatækni". Þetta væri liður í að auka "stærðarhagkvæmni" í skólum og ná þannig fram töluverðum sparnaði. Þetta segir sig nánast sjálft - með þessari notkun fjarskiptatækni ertu með einn kennara sem kennir hópum í 2-3 skólum eða jafnvel fleirum. Einn kennari í stað þriggja - reikningurinn gæti ekki verið einfaldari.

Reynsla og rannsóknir sýna hins vegar að málið er alls ekki svo einfalt. Menntun á lítið sameiginlegt með fyrirtækjarekstri og það er óraunhæft að ætla að ráðstafanir sem virka til hagræðingar í fyrirtækjarekstri virka á sama hátt í menntun. Jamie Robert Vollmer, sem var einu sinni verðlaunaður fyrir að framleiða besta ís í Bandaríkjunum, var einn þeirra sem hélt að skólar þyrftu bara að gera eins hann gerði í ísfyrirtækinu sínu til að umbylta menntun. Hann gjörbreytti afstöðu sinni þegar kennari einn útskýrði fyrir honum muninn á skólahaldi og fyrirtækjarekstri. Fyrirtæki eru tilbúin umhverfi þar sem stjórnendur geta ráðið hvaða hráefni þeir vinna með og hvernig og þ.a.l. stýrt útkomunni að verulega leyti. Skólar hafa ekki þetta val - þeir geta ekki vísað "gölluðu hráefni" frá. Þeirra hráefni er fólk og fólk er misjafnt, breytilegt og óútreiknanlegt. Hlutverk skóla er að tryggja að allt þetta fólk hafi tækifæri til að ná viðunandi námsárangri.

Hugmynd aðila atvinnulífsins um að auka "stærðarhagkvæmni" með notkun upplýsingatækni byggir á hugmyndum um staðlaða verkferla innan fyrirtækja. Staðlaðir verkferlar þjóna þrennum tilgangi. Fyrst er að hægt verði að skipta út starfsfólki án þess að það hafi áhrif á starfsemina, í öðru lagi að koma í veg fyrir tvíverknað innan fyrirtækisins og í þriðja lagi að hafa mælikvarða til að meta árangur. "Stærðarhagkvæmni" á fyrst og fremst við um tvíverknað - við viljum takmarka tvíverknað eins og hægt er og þannig náum við að hagræða. Ef tveir kennarar eru að kenna sama fag í tveimur eða fleiri skólum telst það vera tvíverknaður svo lengi sem við getum hugsanlega látið einn kennara sjá um allt saman. Rökin eru þá þessi: ef allir kennarar eru að nota sömu námsgögn og fara eftir sömu námskrá til að ná sömu markmiðum þá hljótum við að geta sameinað þetta með því að nota upplýsingatækni og náð fram hagræðingu. Það hefur margsinnis verið sýnt að notkun upplýsingatækni í námi krefst verulegs stofnkostnaðar (undirbúningur kennsluefnis, rafræns kennsluvettvangs, o.s.frv.) og viðhaldskostnaðar (símenntun kennara, viðhald búnaðar, tækni- og kennsluaðstoð). Hér er fróðlegur bókarkafli Jewetts þar sem hann sýnir með útpældum reiknikúnstum að til þess að ná fram sparnaði í skólahaldi með notkun fjartækni og tryggja viðunandi námsárangur þurfa skráðir nemendur í námskeiðum að vera um eða yfir 1.000.

Á Íslandi eru ca. 20.000 nemendur í almennu bóknámi eða almennu grunnnámi á framhaldsskólastigi í tæplega 30 skólum. Til að ná fram þeirri stærðarhagkvæmni sem SA leggur til og með hliðsjón af niðurstöðum Jewetts er ljóst að það þyrfti þá líklega að sameina kennslu í einstökum fögum yfir alla þessa skóla. Þar með eru séreinkenni þessara skóla orðin að engu. Skólar eins og Menntaskólinn Hraðbraut, MR, Versló, MA hefðu enga möguleika til að skera sig úr fjöldanum og val nemenda á bekkjarkerfi eða fjölbrautakerfi væri orðið að engu.

Tölvutækni er ekki sú galdralausn í skólahaldi sem hún hefur verið og getur orðið í atvinnulífinu. Skólahald snýst um mannleg samskipti og það er einfaldlega ekki hægt að ætla að tölvur geti komið í staðinn fyrir hæfa kennara og stoðfólk skólakerfisins án verulegrar röskunar. Atvinnulífið á alveg erindi í umræðu um skólamál en innlegg eins og þau sem hér er fjallað um, og verða sífellt algengari, byggjast á grundvallar misskilningi á hlutverki og starfsumhverfi skóla. Atvinnulífið gegnir mikilvægu hlutverki þegar það lætur vita hvaða hæfni og þekkingu nemendur þurfa til að vera gjaldgengir á atvinnumarkaði að loknu námi. Hins vegar, ef atvinnulífið vill koma með gagnlegt innlegg um rekstur skóla þarf það að gera sér grein fyrir sérstöðu skóla og hætta að líta á þá eins og tilbúnar og vélrænar rekstrareiningar atvinnulífsins.

Ísland enn á niðurleið - staðnandi upplýsingasamfélag

Árin 2004 og 2005 var Ísland í 2. sæti á Network Readiness listanum og hefur verið á nokkuð stöðugri niðurleið síðan (sjá lista fyrri ára hér). Þetta skýrist að einhverju leyti af því að lönd eins og Hong Kong og Taívan hafa verið að færast upp en er líka vegna breytinga á því hvernig vísitalan er reiknuð. Það þarf samt að hafa í huga að á árunum 2004 og 2005 var meðvituð uppbygging upplýsingasamfélags á Íslandi enn í hámarki. Minni áhersla hefur verið lögð á markvissa uppbyggingu á Íslandi síðan. Þetta sést í upplýsingastefnu yfirvalda síðan 2004 sem hefur verið ómarkvissari og skilað minni árangri en á fyrstu árum 21. aldar (sjá t.d. úttekt á framkvæmd stefnu um upplýsingasamfélagið 2004-07 hér). Því miður virðast íslensk stjórnvöld ekki átta sig fyllilega á því hvernig upplýsingasamfélaginu er háttað og hafa þ.a.l. leyft sér að líta svo á að uppbygging þess hafi verið afmarkað tímabundið verkefni. Eftirfylgnin hefur að mestu gleymst og það er farið að sjást glögglega á Network Readiness listanum.

Svíar tæknivæddasta hagkerfið

Rannsóknir í HÍ - meðalmennska eða stefnuleysi?

Jón Steinsson er með grein um stefnu Háskóla Íslands 2006-11 og matskerfi fyrir rannsóknastarf vísindamanna. Þar segir hann að matskerfi HÍ hvetji fræðimenn til meðalmennsku í rannsóknastarfi þar sem punktakerfi er ekki í samræmi við alþjóðleg gæðaviðmið rannsókna. T.d. setur hann út á það að greinar í íslenskum tímaritum og íslensk bókaútgáfa veiti of marga punkta samanborið við virtustu alþjóðlegu fagtímarit. Það er margt til í því sem Jón segir, en varðandi mismunun á innlendri og erlendri útgáfu og birtingu held ég að Jón sé að horfa framhjá mikilvægum þætti í starfi HÍ, sem er að efla íslenskt vísindasamfélag. Þannig einkennist grein hans af fremur takmarkaðri sýn á hlutverki háskóla í litlu samfélagi eins og á Íslandi.

Jón setur dæmið upp á mjög einfaldan hátt sem miðast alfarið við alþjóðlegt vísindasamfélag og mat þess á gæðum rannsókna. Þetta er s.s. í samræmi við þætti í stefnu HÍ þar sem stefnt er að því að auka veg stofnunarinnar á alþjóðlegum vettvangi. HÍ er þó í mun flóknari stöðu en það því hann hefur líka hlutverki að gegna gagnvart íslensku samfélagi, sem er ekki síður mikilvægt en að koma íslenskum vísindum á framfæri á alþjóðlegum vettvangi. Öflugt íslenskt vísindasamfélag stuðlar bæði að útbreiðslu nýrrar þekkingar innanlands og endurnýjun innan vísindasamfélagsins. Það er í raun ekki hægt að skilja milli þessara tveggja þátta því öflugt íslenskt vísindasamfélag er mikilvæg forsenda þess að íslensk vísindi séu gjaldgeng á alþjóðlegum vettvangi. Stofnun eins og HÍ þarf því að finna hæfilegt jafnvægi milli þessara tveggja þátta.

Það sem mér finnst í raun vekja meiri furðu en núverandi matskerfi er að hlutverk HÍ gagnvart íslensku vísindasamfélagi virðist að miklu leyti horfið úr stefnuskrám og lögum um starfsemi stofnunarinnar. Þannig er hlutverk HÍ gagnvart íslensku vísindasamfélagi orðið að eins konar óskrifaðri reglu með óskýrum markmiðum. Þá skortir ramma fyrir mat á þessum mikilvæga þætti í starfsemi HÍ og þ.a.l. forsendur fyrir samræmingu við starfsemi gagnvart alþjóðlegu vísindasamfélagi.

Jón vekur athygli á mikilvægum málum en ég held að það sé frekar einhæft að einblína á matskerfið. Töluverðar breytingar hafa átt sér stað á undanförnum árum sem hafa áhrif á HÍ, s.s. aukin alþjóðavæðing háskóla og gífurleg aukning á fjölda námsmanna á öllum stigum. Gagnrýni Jóns undirstrikar að í öllum uslanum við að laga starfsemi HÍ að þessum breyttu aðstæðum hefur sumt gleymst. En þá er ekki viturlegt að ana af stað með enn fleiri illa hugsaðar breytingar sem taka ekki tillit til heildar umgjarðarinnar. Matskerfi á rannsóknarstarfi HÍ þarf að miðast við margþætt hlutverk stofnunarinnar og breytt umhverfi háskólastofnana almennt.

Raunveruleg breyting?

Ég er svolítið skeptískur á þessar niðurstöður, þ.e. að breytingin sé eins mikil og verið er að láta. Skrifaði um þetta hér (á ensku).

Bandarískir unglingar draga úr bloggi

Greinar um "one-to-one" tölvunotkun í bandarískum skólum

Í janúar 2010 heftinu af Journal of Technology, Learning, and Assessment (ókeypis á netinu) eru nokkrar greinar um áætlanir í bandarískum skólum þar sem allir nemendur hafa fengið ferðatölvu til nota, s.k. "ein tölva á mann" (e. "one-to-one" eða 1:1) áætlanir. Nokkrar athugasemdir mínar eru hér (á ensku)

Einhverjar hugmyndir um hvað "ubiquitous computing" kallast á íslensku?

Vitleysa Viðskiptaráðs um menntun

Ég hef áður gagnrýnt tillögur Viðskiptaráðs um menntun og sýnist sú gagnrýna standa enn óbreytt.

Vill 20% samdrátt í launakostnaði

Viðskiptaráð ætti að láta menntamálin eiga sig

Viðskiptaráð gaf nýlegu út sínar tillögur um frekari niðurskurð á opinberum útgjöldum sem á að koma í staðinn fyrir aukna gjaldtöku og skatta hins opinbera. Tillaga númer 8 snýr að menntamálum en þar telur Viðskiptaráð að hægt sé að spara 6 ma. kr. til viðbótar við það sem þegar hefur "sparast" með niðurskurði.

Í tillögum sínum um niðurskurð á grunnskólastigi vill Viðskiptaráð að við horfum til Finnlands til að sjá hvernig er hægt að spara. Það er m.a. stungið upp á að bæði verða "bekkir stækkaðir og fleiri nemendur verða um hvern kennara". Hvort ætli sparast meira af því að stækka bekki eða að fleiri nemendur verði um hvern kennara? Ég er ekki að sjá muninn á þessu tvennu. En ég ætla að leyfa mér að líta fram hjá svona smámunum og horfa betur til Finlands, e.o. Viðskiptaráð mælir með. Í raun er mjög lítill munur á bekkjarstærðum milli Finnlands og Íslands. Skv. Education at a Glance 2009 (OECD) munar aðeins um ca. 1 nemanda á hvern kennara milli Finnlands og Íslands. Hugsanlega væri hægt að jafna þetta og þá sparast einhverjir aurar. Mig grunar þó að þessi munur stafi frekar af strjábýli landsins okkar en viðleitni til að hafa litla bekki. Ef svo er þá er um tvennt að velja, að skerða aðgengi að skóla til muna á tilteknum svæðum á landsbyggðinni eða að þjappa meira á höfuðborgarsvæðinu. Hverju er Viðskiptaráð frekar tilbúið að fórna?

Viðskiptaráð stingur líka upp á að grunnskóli verði styttur um eitt ár, úr 10 í 9 (e.o. var í "gamla daga"). Því er haldið fram að þetta sé í samræmi við nágrannalöndin okkar. Ég er ekki alveg viss hvaða "nágrannalönd" er verið að tala um hér því þetta er einfaldlega ekki rétt. Í Noregi og Danmörku er skólaskylda 10 ár. Í Svíþjóð er skyldan 9 ár en yfirvöldum er skylt að bjóða upp á s.k. "forskóla" (sv. förskola) fyrir 6 ára börn. Skráning í forskóla er nánast sú sama og í grunnskóla sem sýnir að þótt skyldan sé 9 ár er raunin 10 ár. Finnland sker sig algjörlega úr. Þar er skólaskyldan 9 ár og skráning á forskólastigum töluvert minni en í grunnskóla (en er að aukast hratt). Yfirvöldum er þó skylt að bjóða upp á forskóla fyrir 6 ára e.o. í Svíþjóð.

Svo er spurning um hver skólaskyldan sé í raun og veru á Íslandi. Eins og ég hef bent á áður er nú þegar búið að stytta grunnskólann sem nemur rúmlega 1,5 ári. Ef við tökum svo eitt ár í viðbót þá er grunnskólinn kominn niður í 7,5 ár miðað við það sem var í upphafi skólaárs 2008.

Hvað er það svo við Finnland sem gerir það svo heillandi að Viðskiptaráð telur að við getum fylgt þeim í blindni? Þeir hafa jú náð mjög aðdáunarverðum árangri í sínum menntamálum e.o. útkomur úr PISA og TIMSS hafa sýnt. Það þarf þó að hafa í huga að þessi árangur Finna er afrakstur þróunnar sem hófst fyrir ca. 30 árum. Þá byrjuðu þeir að vinna markvisst að því að breyta almennu viðhorfi til menntunar og sérstaklega til kennarastéttarinnar. Í dag er kennarastarfið mjög mikils metið og kennarar mjög vel launaðir. Gífurleg samkeppni er um að komast í kennarastéttina og aðeins þeir hæfustu komast að. Menntakröfur til kennara voru auknar og þurfa kennarar núna að ljúka meistaranámi í háskóla (e.o. er nýbyrjað að gera á Íslandi). Líklegast er það út af þessu sem Finnar hafa getað komið sínum menntamálum í það horf sem þau eru nú. Að fylgja Finnum í blindni án þess að huga að þessum undirstöðum væri hreint glapræði.

Tillögur Viðskiptaráðs um niðurskurð í menntamálum eru byggðar á skammsýni, misvísandi upplýsingum, og hreinum misskilningi. Og athugið, ég fór bara í gegnum grunnskólapartinn! Viðskiptaráð hefði vel getað sleppt þessum æfingum við að koma saman svo ónýtu plaggi (þ.e. menntahlutinn) og frekar gefið peninginn sem fór í það til menntamála.

Misráðin stefna í ríkisfjármálum

Allir grunnskólanemendur í opinberum skólum í Úrúgúæ fá ferðatölvu

Skólayfirvöld í Úrúgúæ hafa lokið afhendingu XO ferðatölva til grunnskólanemenda landsins. Endanlegur fjöldi ferðatölva var samtals 396.727 eintök. Verkefninu er þó ekki lokið því enn á eftir að tengja suma skóla og þjálfun kennara heldur áfram.

Það er áhugavert að heildarkostnaður að meðtöldu ferðatölvum, viðhaldi, netsambandi og þjálfun kennara nemur aðeins 5% af heildarfjárútlátum yfirvalda til menntamála. Samt eru fjárútlát yfirvalda í Úrúgúæ töluvert lægri en í mörgum þróuðum löndum.

Til hamingju skólabörn í Úrúgúæ.

Aðgangur að háhraðaneti lögbundin réttindi í Finnlandi

Samkvæmt nýjum lögum í Finnlandi hafa allir Finnar rétt á aðgangi að breiðbandi. Það hefur verið markmið alþjóðlegra stofnana á borð við Sameinuðu Þjóðanna að aðgangur að samskiptatækni verði skilgreind sem mannréttindi allt frá því að MacBride skýrslan s.k. (titill: Many Voices One World) kom út 1980. Nokkur lönd hafa skilgreind aðgang að samskiptatækni sem mannréttindi, e.o. Frakkland, Eistland o.fl. en Finnar eru þeir fyrstu sem lögbinda þau réttindi. Svo þykir það einnig mjög framsækið að Finnar ganga svo langt að gera aðgang að breiðbandi. 3 húrra fyrir Finna!